Çıplak gözle, Andromeda gökadası bir ışık huzmesi olarak gözükür gökyüzünde. Ancak Herschel ve XMM-Newton uzay araçlarının güçleribirleştirildiğinde, Andromeda’yı bambaşka haliyle görürsünüz. Bu görüntüler birleştirildiğinde bize ne yakın gökadanın ayrıntılı bir görüntüsünü elde ederiz. Kızılötesi dalgaboylarında, Herschel yıldız oluşum halkalarını görür ve XMM-Newton da uzaya X-ışınları yayan ölen yıldızları.

M31, ya da Andromeda Gökadası, Herschel ve XMM-Newton gözlemevleri tarafından başka dalgaboylarında görülüyor. (Resmi büyütmek için üzerine tıklayınız.) Telif Hakkı: kızılötesi; ESA/Herschel/PACS/SPIRE/J. Fritz, U. Gent; X-ışın;  ESA/XMM-Newton/EPIC/W. Pietsch, MPE; optik; R. Gendle

Andromeda, Smanyolu’nun iki katı büyüklüğünde ve birçok yönden çok benzer. İkisi de yüz milyarlarca yıldız içerir. Şuan Andromeda, bizden 2.2 milyon ışık yılı uzaklıkta ve bu uzaklık saatte 500.000 km. hızla azalıyor. 3 milyar yıl sonra ise bu iki gökada birbiriyle çarpışacak ve yaklaşık 1 milyar sonrasında ise çok kuvvetli bir çekim gücüyle dans eden eliptik bir gökada oluşacak.

Uzak-kızılötesi ışığa duyarlı olan Herschel, yıldızların oluştuğu soğuk toz ve gaz bulutlarını gözlemler. Bu bulutların içerisinde yeni oluşan yıldızları içeren çok sayıda koza vardır, burada yüz milyonlarca yıl her bir yıldız yavaş çekim etkileriyle birbirlerini iterler. Bir yıldız yeterli yoğunluğa ulaştığında ise, optik dalgaboylarında ışıma yapmaya başlar. Yıldız oluşum bulutundan doğar ve sıradan bir teleskoptan görünebilecek hale gelir.

Andromeda, Herschel ile kızılötesi dalgaboyunda. (Resmi büyütmek için üzerine tıklayınız.) Telif Hakkı: /Herschel/PACS/SPIRE/J. Fritz, U. Gent

Birçok gökada, sarmal şekildedir fakat Andromeda oldukça ilginçtir; çünkü merkezinin çevresinde 75.000 ışık yılı çapında büyük bir toz halkası vardır. Bazı gökbilimciler, yakın bir zamanda bir gökadanın Andromeda’ya çarpmasıyla bu toz halkasının oluşabileceğini düşünüyor. Bu yeni Herschel görüntüsü daha karmaşık ayrıntıları ortaya çıkardı. Yıldız oluşum toz bulutunda en az beş eş merkezli halka bulunuyor.

Kızılötesi görüntüler ile birleştirilmiş görüntüler ise ESA’nın XMM-Newton gözlemevi ile alınan X-ışın görüntüleri. Kızılötesi yıldız oluşumlarının başlangıcını gözler önüne sererken, X-ışın yıldız evriminin sonunu gözler önüne serer.

XMM-Newton, Andromeda’daki birçoğu merkez etrafında toplanan yüzlerce X-ışın kaynağını belirledi. Bunlardan bazıları şokdalgaları ve patlamış yıldızlardan uzaya dağılan kalıntılarken, bazıları da kütleçekimsel ölüm-kalım savaşı yaşayan yıldız çiftleridir.

Andromeda, XMM-Newton ile X-ışın dalgaboyunda. (Resmi büyütmek için üzerine tıklayınız.) Telif Hakkı: ESA/XMM-Newton/EPIC/W. Pietsch, MPE

Bu ölümcül karşılaşmalarda, bir yıldız çoktan ölmüştür ve yaşayan diğer yıldızdan gaz çekmeye başlar. Gaz uzay boyunca dağılırken ısınır ve X-ışınları yayar. Yaşayan yıldız, daha yoğun eş yıldızının kütlesini soğurmasından dolayı en sonunda tükenir. Ölmüş yıldız etrafını gazla sarar ve daha sonra patlar.

Beraber, kızılötesi ve X-ışın görüntüleri, Yer’den elde edilmesi zor olan bilgileri sağlar çünkü bu dalgaboyları Yer’in atmosferi tarafından soğurulur. Kızılötesi genç yıldızları ve X-ışınları ölü yıldızları gösterirken; görünür ışık bize gelişmiş yıldızları gösterir.

Kaynak: UniverseToday