1.64 mikron dalgaboyuyla IOTA (Arizona) girişimölçeriyle çekilmiş fotoğrafta Betelgeuse’in yüzeyi görünüyor. Resim 2 farklı algoritmayla oluşturuldu. Yıldızın çapı yaklaşık 45 miliaçısal saniye.

Telif Hakkı: 2010 Haubois / Perrin (LESIA, Observatoire de Paris)

“Bu, patlamanın hemen ardından ısınmaya başlayan yeni bir tip süpernova kalıntısına kanıttır.” diyor Japonya’daki Fiziksel ve Kimyasal Araştırma Enstitüsü’nden (Institute of Physical and Chemical Research) Hiroya Yamaguchi.

Betelgeuse, Avcı Takım Yıldızı’nda yer alan ve Güneş’imizden çok farklı bir kırmızı süper dev. İlk olarak, çok büyük bir yıldız. Güneş Sistemi’mizin merkezi olsaydı, Jüpiter’in yörüngesine kadar uzanacaktı. Güneş’imizden 600 kat daha büyük olmakla birlikte, yaklaşık 100.000 kat daha fazla enerji  yayar. Bunlara ek olarak, sadece birkaç milyon yıl yaşında olan Betelgeuse yaşamının sonuna ve korkunç bir süpernova patlamasına çok yakın. Bu süpernova gerçekleştiği zaman gün ışığında bile Dünya’dan kolayca görülebilecek.

Fakat biliyoruz ki, Betelgeuse’un, Güneş’le benzer özellikleri var;  lekeler gibi.  Yıldızın üzerinde aslında sıcak ve soğuk lekelerin de bulunduğu bölgelerde parlak ve koyu lekeler de var. Lekeler  ısı iletimi (örneğin madde akımlarıyla ısının taşınması) ile ortaya çıkar. Bu olgu kaynayan bir suda görülebilir. Güneş’in yüzeyinde, bu lekeler görülebilir ve iyi-bilinir. Ancak bu durum diğer yıldızlar ve özellikle süper devler için her zaman geçerli değil. Bu mekanik gücün büyüklüğü, fiziksel özellikleri ve ömrü hala bilinmemektedir.

Betelgeuse girişimölçerler (interferometry)  için iyi bir hedef çünkü büyüklüğü ve parlaklığı onu gözlemlemeyi kolaylaştırıyor.  Aynı anda Paris Gözlemevi’yle (LESIA) Arizona’daki Hopkins Dağı’nda bulunan Kızılötesi Optik Teleskop Dizisi’nin (Infrared Optical Telescope Array-IOTA) girişimölçerleri ile yapılan çalışmada astronomlar yüksük hassasiyette ölçümler yapmayı başardı.  Bu iki algoritma ve bilgisayar programları sayesinde yıldızın yüzeyinden tekrar görüntü almak mümkün.

İki  farklı algoritma da aynı görüntüyü verdi. Bunlardan bir tanesi Lyon’daki Astronomi k Araştırma Merkezi’nden (Astronomical Research Center of Lyon – CRAL)  Eric Thiebaut tarafıdan yazıldı. Diğeri de Fransız Havacılık Laboratuvarı’ndan (the French Aerospace Lab – ONERA) Laurent Mugnier ve Serge Meimon tarafından geliştirildi. Son görüntü, daha önce detayları görülmemiş yıldızın eşsiz yüzeyini gösteriyor.  Bu iki parlak leke, yıldızın merkezinin yakınında yer alıyor.

Lekelerin parlaklık analizi, yıldızın ortalama sıcaklığından (3800 santigrat) 500 derecelik bir değişim olduğunu gösterir.  Bu lekelerden en büyük olanı yıldızın çeyreği  (ya da 1,5 AB)  kadar bir büyüklüğe sahip. Bu, Betelgeuse ile Güneş arasındaki farkı gösterir. Güneş’teki ısı iletimi Betelgeuse’dan çok daha ince bir katmanda (neredeyse Güneş’in çapının 1/20 i) gerçekleşiyor. Bu özellikler, ısı iletimi yoluyla parlak leke oluşumu fikriyle de uyuşuyor. Bu sonuçlar, Güneş’ten başka bir yıldızın yüzeyinde ısı iletiminin varlığını ortaya koyuyor.

Isı iletimi, büyük kütle kaybının açıklanmasında ve  Betelgeuse’den kopan çok büyük gaz bulutunun açıklanmasında içinde önemli bir yer tuttuğu düşünülüyor. Bu ikinci olayı dile getiren açıklamayı yapan Paris Gözlemevi’nden Pierre Kervella önderliğindeki takım. Isı iletimindeki üniteler sıcak gaz fışkırmalarının tam merkezindedirler.

Astronomlar, bu yeni bir araştırma alanının açılmasıyla süper dev yıldızlar hakkında yeni anlayışlar getirilebileceğini söylüyorlar.

İlgili Bağlantılar:

Kaynak: Universe Today