|
Geçtiğimiz yaz fırlatılan Fermi Gama Işını Uzay Teleskobu ilk büyük keşfini yaptı. Fermi uzay teleskobu, 3 saniyede bir kez göz kırpan 10.000 yıllık yeni bir atarca (pulsar) türü keşfetti. Keşfedilen atarcayı özel kılan özellik, saf gama ışını şeklinde yanıp sönmesi. SCIENCE@NASA |
 |
|
Ressamın gözünden atarca. Yüklü parçacık bulutu manyetik alan çizgilerini takip ediyor (mavi) ve deniz feneri gibi yanıp sönen ışıklar ortaya çıkarıyor (eflatun).
NASA |
|
“Bu yeni bir atarca sınıfının ilk örneği” diyor Standford Ünivesitesi’nden Peter Michelson. “(Bizce) bu bize çökmüş yıldızlar hakkında önemli bilgiler sağlayacak.”
Atarcalar ilk olarak 1967’de radyo gökbilim öğrencisi Jocelyn Bell ve tez danışmanı Tony Hewish tarafından keşfedildi. Kaydettikleri radyo atmaları esrarengiz bir şekilde sabitti hatta bu yüzden gökbilimciler bunun Dünyadışı akıllı bir medeniyetten gönderildiğini düşündüler. Doğru cevap daha da garipti: Atarcalar Güneş kütlesindeki bir cismin 20km çaplı bir küreye sıkıştırılmış nötron yıldızlarıydı. Saatte binlerce kez dönen bu yıldızlar, deniz feneri gibi evrene rayo dalaga boyundaki ışık demetleri yayıyorlardı. O zamandan günümüze 1800 atarca, yaydıkları radyo ışınları sayesinde keşfedildi. Atarcaların bir kısmı radyo dalgalarının da ötesine gitti; kimisi görünür ışıkta, kimisi x-ışınlarında hatta kimisi yüksek enerjili gama ışını dalga boyunda yayınım yaptı. Fermi’nin yaptığı bu keşif diğerlerinden farklı çünkü bu pulsar saf gama ışınları yayıyor.
Yeni keşfedilen yalnızca gama ışını atarcası Kahraman takımyıldızındaki 4600 ışık yılı uzaklığındaki CTA 1 olarak bilinen süpernova kalıntısında yer alıyor. Deniz fenerinin ışığı her 316.86 milisaniyede bir Dünya yönüne denk geliyor. 10.000 yıl yaşındaki atarca bizim güneşimizin 1.000 katı kadar enerji yayıyor.
Yukarıda: Atarca, CTA 1 süpernova kalıntısının merkezinde yer almıyor.
CTA 1’deki atarca süpernovanın genişleyen gaz kabuğunun merkezinde yer almıyor. Süpernova patlamaları bazen asimetrik olabilmektedir. Patlamanın etkisiyle yıldız diğer tarafa “tekmelenebilmektedir”. Süpernovanın yaşına bakarak ve atarcanın merkezden uzaklığını kullanarak bilimadamlarını ölü yıldızın hızını saatte 150 milyon kilometre olarak hesapladılar- nötron yıldızları için ortalama bir hız.
Fermi Geniş Alan Uzay teleskobu evreni her 3 saatte bir tarıyor ve görünür ışığın 20 milyon ila 300 milyar katı enerjideki fotonları tespit ediyor. Michaelson ” Bu, teleskobun ne kadar güçlü olduğunu gösterir” diye ekliyor.
|
