Karanlık Madde Haritası

KARANLIK MADDE DÜŞÜNÜLDÜĞÜNDEN DAHA DA KARANLIK

Hubble Uzay teleskobu ve Chandra X-Işını Gözlemevi’nden gelen veriler üzerinde çalışan astronomlar, karanlık maddenin kendisiyle düşünüldüğünden çok daha az etkileşim içinde olduğunu buldu ve böylelikle bu gizemli maddenin ne olduğu ile ilgili daha spesifik bir yaklaşıma sahip oldular. Fakat karanlık madde evren hakkında hala kocaman bir soru işareti teşkil ediyor. Evrenimizde görülebilir maddeden çok karanlık madde var ve bu madde diğer maddelerin aksine ışığı ne yansıtıyor ne emiyor ne de yayıyor. Bu yüzden varlığını yalnızca yaptığı yerçekimsel etkiden bilebiliyoruz.

Bu maddenin yapısını anlamak için araştırmacılar tıpkı görülebilir maddeler üzerinde yaptıkları gibi deneyler yapabiliyorlar. Bu da ancak maddenin bir şeylere çarptığında nasıl bir etki yaptığını gözlemleyerek olabiliyor. Bu yüzden araştırmacılar içinde karanlık maddenin doğal olarak ve yeterli miktarda bulunduğu galaksilerin çarpışmalarını gözlemlediler. Çıkan sonuçlar ise gerçekten şaşırtıcı.

Karanlık Madde Haritası
MACS J0717.5+3745 Galaksi Kümesi ve karanlık madde haritası
Telif Hakkı: ESA/Hubble Bilgilendirme Merkezi

Galaksiler üç ana malzemeden oluşur. Bunlar yıldızlar, gaz bulutları ve karanlık maddedir. Galaksilerin içindeki gaz bulutları birbiriyle çarpışır ve giderek yavaşlayarak dururlar. Yıldızlar ise aralarında çok büyük boşluklar olduğu için bu bulutların çarpışmasından çok az etkilenirler ve herhangi bir yavaşlama etkisi göstermezler. Başka bir deyişle eğer iki yıldız çarpışırsa bu çarpışmadan çıkan sürtünme kuvveti devasa boyutlarda olur.

Lozan’daki İsviçre Politeknik Federal Enstitüsü’nden David Harvey bu çarpışmaların karanlık madde araştırmasındaki etkisini şu şekilde açıklıyor: “Yıldızların ve gazların çarpışmalara nasıl tepki verdiğini ve çıkan yıkıntıdan nasıl doğduğunu biliyoruz. Karanlık maddenin bu çarpışmalardaki tepkisini karşılaştırarak bu maddenin yapısı hakkındaki tahminlerimizi daraltabiliriz.”

Harvey ve takımı Hubble Uzay Teleskobu ve Chandra X- Işını Gözlemevi’nden gelen 72 büyük çaplı çarpışmanın gözlemleri üzerinde çalıştı. Gelen bilgiler ışığında görüldü ki aynı yıldızlar gibi karanlık madde de çarpışma sonucu herhangi bir yavaşlama etkisi göstermiyor. Ancak bu etkiyi göstermeyişi karanlık maddenin arasında yıldızların arasında olduğu gibi büyük boşluklar olduğu için değil. Çıkan teoriye göre karanlık madde görünen maddelerle etkileşmiyor ve aynı zamanda kendisiyle de daha önce düşünüldüğünden çok daha az etkileşiyor. Bu da onun neden yavaşlamadığıyla ilgili birçok soru işaretini ortadan kaldırıyor.

Durham Üniversitesi’nde araştırmacı olan Richard Massey bu teori hakkında şunları söylüyor: “ Daha önce Kurşun Kümesi üzerinde yapılan araştırmalarda da aynı etki gözlemlendi. Fakat tek bir örnekten bunu yorumlamak çok zor. Her bir çarpışma yüzlerce milyon yıl sürüyor ve bunu bir insan hayatında yalnızca bir kamera açısından donmuş bir görüntü olarak görüyoruz. Şimdi bir sürü çarpışma gözlemlediğimize göre artık bütün filmi birleştirebilir ve gerçekten neler olduğunu anlayabiliriz.”

Karanlık maddenin kendisiyle daha önce düşünüldüğünden çok daha az etkileştiğini bularak Harvey ve takımı başarılı bir şekilde karanlık maddenin ne olabileceğiyle ilgili fikirleri önemli ölçüde daralttı. Artık parçacık fiziği teorisyenleri inşa etmeye çalıştıkları modeller üzerinde daha az bilinmeyenle çalışabilecek.

Karanlık madde muhtemelen çok zengin ve bir o kadar da karmaşık bir yapıya sahip ve içeriği hakkında çok daha fazla araştırma yapılması gerekiyor. Yeni bulgular karanlık maddenin sürtünme kuvvetinden etkilenmediği ve yavaşlamadığını gösteriyor. Harvey ve takımı artık karanlık maddenin başka alanlarıyla ilgilenmeyi düşünüyor. Karanlık maddenin çarpışmalarda sekmesi ya da şekil değiştirmesi hakkında araştırmalar yapmak için hazırlanıyorlar. Aynı zamanda gözlemlenen çarpışma sayısını arttırmak için daha yaygın olan tek bir galaksi içindeki çarpışmaları incelemek istiyorlar.

Harvey araştırma hakkında son olarak şunları söylüyor: “Hala karanlık madde üzerinde çalışılacak birçok etmen var. Oyun daha bitmedi, fakat cevaba daha çok yaklaştık. Yeni parçacık çarpıştırıcıları bize görüş alanımızın dışındaki dünyayı az da olsa gözler önüne seriyor.”

 


Çevirme İşlemi: Ataberk Teknekaya

Kaynak: Science Daily