NASA’nın Hubble Uzay Teleskobu’nı kullanan astronomlar Jüpiter’in uydusu Europa’nın buzlu yüzeyinden su buharı bulutlarının fışkırmasının nasıl olduğunu anlamaya çalıştılar. Elde ettikleri veriler diğer Hubble gözlemlerini destekleyerek, buzlu uydunun yükseğe çıkan su buharı fışkırmaları yaptığı yönündeydi.
Yapılan gözlemler Europa’ya yapılacak olan misyonlarda millerce buzu delmeden Europa’nın okyanusundan örnek alınabileceği ihtimalini yükseltiyor.
NASA’nın Washington’daki Bilim Misyonu Müdürlüğü yöneticisi Geof Yoder “Europa’nın okyanusu, Güneş Sistemi’nde potensiyel olarak yaşam barındırabilecek yerler arasından en umut vaad edeni olarak düşünülüyor.” diyor. “Eğer gerçekten varlarsa, bu bulutlar Europa’nın yüzeyinin altını anlamamız için başka bir yol sağlayabilirler.”
Bu bulutların, Europa’nın yüzeyine yağmadan önce, yaklaşık 125 mil (200 kilometre) yükseldiği tahmin ediliyor. Europa, Dünya’daki okyanuslardakinin iki katı kadar büyüklükte devasa bir küresel okyanusa sahip fakat bu okyanus kalınlığı bilinmeyen, aşırı derecede soğuk ve sert bir buz kabuğuyla korunuyor. Bu fışkırmalar buza iniş yapmadan ya da buzu delmeden, okyanusa ait örnekler toplamak için heyecan verici bir fırsat oluşturuyor.
Baltimore’daki Uzay Teleskobu Bilim Enstitüsü’nden (STcI) William Sparks önderliğindeki ekip, Jüpiter’in önünden geçtiği sırada Europa’nın çıkıntılarını izlerken bu parmak benzeri yapıları gözlediler.
Ekibin asıl amacı Europa’nın ince ve seyrek bir atmosfere yada ekzosfere sahip olup olmadığını saptamaktı. Ekip, bunu gözlemlemek için mükemmel bir yol olan, yıldızların yörüngesindeki gezegenlerin atmosferini araştırmaya yarayan gözlem methodunun aynısını kullanarak Europa’nın yüzeyinden çıkan su buharının varlığını araştırdı.
Güneş sisteminin dışında bulunan bir gezegenin atmosferi, arkasından gelen yıldız ışığının birazını engelliyor. Eğer Europa’nın etrafında ince bir atmosfer varsa, bunun Jüpiter’den gelen şığın birazını engelliyor olma ihtimali var ve biz bunu bir siluet olarak görebiliriz. Bu yüzden, Jüpiter’in pürüzsüz yüzeyinin önünden geçtiği sırada Europa’nın çıkıntılarının olduğu bölgelerde ışık emilimine dair bir kanıt aradık.
Ekip, 15 ay boyunca Europa’nın Jüpiter’in önünden 10 kez geçişini inceledi. Geçişlerin 3 tanesinde fışkırmaların ne olduğunu inceleme fırsatını yakaladılar.
Bu çalışma Europa’daki su fışkırmalarını destekler nitelikte kanıtlar bulunduruyor. 2012’de San Antonio’daki Güneybatı Araştırma Enstitüsü’nden Lorenz Roth liderliğindeki bir ekip Europa’nın aşırı soğuk olan güney kutup bölgesinden su buharı fışkırdığına ve 160 kilometreden(100 mil) yükseğe, uzaya doğru çıktığına dair kanıt buldular. İki ekip de Hubble Uzay Teleskobu’nun Görüntüleme Spektroskop enstrümanını kullanmış olsa da, birbirlirinden farklı, bağımsız metodlar kullanarak aynı sonuca vardılar.
“Tamamen farklı bir şekilde hesaplamış olsak da, ışığı emerek bu özellikleri gösterecek madde miktarı Roth ve ekibinin bulduğuna oldukça yakın.” diyor Sparks. “Kütleyle ve fışkırmaların yüksekliğiyle ilgili tahminlerimiz birbirine benziyor. Bulut adaylarından ikisinin enlemleri önceki çalışmalarımıza uyar nitelikte.”
Ancak henüz iki ekibin bağımsız tekniklerini kullanarak aynı anda tespit ettiği bir fışkırma gözlemlenmedi. Fakat gözlemler fışkırmaların çoğunlukla kararsız olduğunu yani, sporadik olarak bazen oluştuğunu sonrasındaysa kaybolduklarını gösteriyor. Örneğin Roth’un ekibinin bir hafta içinde bir kez rastladığı fışkırmalar sırasında, Sparks’ın ekibi hiç bir fışkırma tespit edemedi.
Eğer bu bulgular doğrulanırsa Europa, Güneş Sistemi’nde su buharı fışkırmalarına sahip olan ikinci uydu olacak. 2005 yılında NASA’nın Cassini adlı yapay uydusu Satürn’ün uydusu Enceladus’un yüzeyinden su buharı ve toz jetleri fışkırttığını tespit etmişti.
Bilim insanları, NASA’nın 2018’de fırlatmayı planladığı James Webb Uzay Teleskobu’nun kızılötesi görüş özelliğini Europa’daki bulut aktivitesini onaylamak için kullanacak. Ayrıca NASA Europa’ya, bulutların varlığını doğrulayacak ve yakın geçişler sırasında onları araştıracak ekipmanlara sahip olacak bir misyon planlıyor.
“Hubble’ın benzersiz kabiliyeti bu bulutları yakalamamıza olanak sağladı. Ve yapılması hiç bir zaman planlanmamış olan gözlemler yapması Hubble’ın yeteneklerini bir kez daha gözler önüne seriyor.”diyor NASA’nın Washington’daki genel merkezinde Astrofizik Bölümü’nün başkanı Paul Hertz. “Bu gözlem ihtimallerle dolu bir dünya vaad ediyor ve biz de bu heyecanlı keşfi devam ettirebilmek için James Webb Teleskobu gibi gelecek misyonları bekliyoruz.”
Sparks ve ekibinin çalışmaları 29 Eylül’de Astrophysical Journal dergisinde yayımlanacak.
Hubble Uzay Teleskobu, NASA’nın ve ESA’nın (Avrupa Uzay Ajansı) uluslar arası bir projesidir. Teleskop, NASA’nın Maryland eyaletinde bulunan Greenbelt Goddard Uzay Uçuş Merkezi’nin idaresindedir. Hubble’ın bilimsel çalışmalarını ise NASA’nın Washington’daki Astronomi Araştırmaları için Üniversiteler Birliği için işletilen STScI yönlendiriyor.
Europa ve Hubble’la ilgili daha çok bilgi ve resim için ziyaret edin:
ve
http://hubblesite.org/news/2016/33
Sean Potter / Laurie Cantillo Headquarters, Washington 202-358-1536 / 202-358-1077 sean.potter@nasa.gov / laura.l.cantillo@nasa.gov
Ann Jenkins / Ray Villard Space Telescope Science Institute, Baltimore 410-338-4488 / 410-338-4514 jenkins@stsci.edu / villard@stsci.edu
Çevirme İşlemi: Mina Meşe
Kaynak: NASA