Siz de bazen gökadamızın kütlesinin birkaç milyar güneş kütlesine eşit olduğuna dair iddialar duyuyorsunuzdur. Bazı gökbilimciler Samanyolu’nun kütlesinin 1,6 trilyon güneş kütlesine eşit olduğunu tahmin etmekteler. Elbette bu tahminler gökadamızın 1,6 trilyon yıldız içerdiğini söylemiyor. Hesaplanan kütle Samanyolu’muzu kuşattığı düşünülen karanlık madde halesinden kaynaklanıyor. Ken Croswell’in Leo-I isminde bir küçük gökadanın rolünden bahsettiği 3 Aralık 2012 Scientific American’daki demecine göre Samanyolu’muzun küçük bir uydu gökadasının hareketinin ölçümüne dayanan son kütle tahmin, yalnız yıldızları değil, Samanyolu’nun görünmez karanlık hâlesinin kütlesini de içeriyor.

Telif Hakkı: Wikimedia Commons’dan Scott Anttila

Burdaki parlak cisim bir yıldız. Leo I ise yıldızın sağındaki çok, çok daha sönük yeşilimsi bir leke.

Gökadamızın kütlesini nasıl ölçeriz? Bunun bir yöntemi komşu gökadalarımızı gözlemlemek. Gökadamız tespit edilmiş 26 uydu gökadaya sahip. Eğer bu küçük gökadaların yörüngelerinin genişliğini, süratlerini ve hareketlerinin periyodunu bilseydiniz, fizik kanunlarını kullanarak Samanyolu’muzun da uydu gökadalarının da kütlelerini hassasça tedkîk edebilirdiniz. Ne yazık ki, insan ömrü gökadaların muazzam ömür ve hareket sürelerine kıyasla çok kısa. Üstelik bu gökadaları; araba, tren ya da jete nazarân akılalmaz süratlerde hareket etmesine rağmen uzay o kadar büyük ve aradaki mesâfeler o kadar fevkalâde ki astronomların bu yüksek süratleri hassas olarak ölçmeleri ancak azîmetle ve riyazâtla çalışmaları ile mümkün.

Samanyolu’nun bir uydusu, Leo I, bilhassâ Samanyolu’nun kütlesini ölçmede faydalı, çünkü uydu galaksilerin içerisinde en uzak olanı. (bu kadar uzak olması, Samanyolu’muzun tamamını kuşatmıyor olsa bile, yörüngesinde devâsâ bir karanlık hâle yatıyor olması anlamına geliyor. Ayrıca, Leo I’in nispeten hızlı hareketi, ölçülmeyi müsait kılıyor. Leo I gökadası Doppler kaymasından dolayı bizden uzaklaşmasıyla biliniyor. Eğer Samanyolu gökadası yeterli kütleye sahip olursa kütleçekimi bu küçük galaksiyi bir uydu olarak yörüngede tutabilecek. Fakat eğer Samanyolu yeterli kütleden daha hafîfse, Leo I etkimizden kurtulup evrende özgürce seyahat edecektir.

Telif hakkı: Avusturya Millî Üniversitesi

Samanyolu Gökadasının Bilinen Uydu Gökadaları.

Uzay Teleskopu Bilim Enstitüsü’nden Sangmo Tony Sohn ve meslektaşları yönettikleri yeni çalışmanın methinde ortak kanaatteler. Gökbilimciler hareketlerini ölçmek amacıyla, Leo I’in 2006’dan 2011’e kadar 100’den fazla arkaplan gökadalarıyla mukayesesini Hubble Uzay Teleskobunu kullanarak yaptılar.  Leo I’in Doppler Kayması ile bu yeni ölçümleri birleştirilince, gökadanın Samanyolu’nun etrâfını 200 km/sn süratle dolandığını tespit etti. Bu, neredeyse Güneş’imizin Samanyolu’nun merkezinin etrâfındaki süratine eşit olmasına rağmen Leo I’in Samanyolu’nun merkezine olan uzaklığı, Güneş’in gökadamızın merkezine olan uzaklığından çok daha fazla. Leo I’in galaktik merkez etrâfında Güneş’le eşit hızla hareket etmesi (merkezden bu kadar uzak olmasına rağmen) Samanyolu’nun daha önce inanılandan çok daha ağır olduğu anlamına geliyor. İşte tam bu noktada yeni veriler üzerine çalışan California Üniversitesi Irvine kampüsünden Michael Boylan-Kolchin ve arkadaşlarının 1,6 trilyon güneş kütlesi tahminleri devreye giriyor.

Kaynak: EarthSky