5 ve 6 Haziran’daki Venüs Geçişi sırasında yeryüzünde ve uzayda bir teleskop ordusu anlaşılmaz ve beklenmedik bir şey görebilmek için iz peşindeydi: Venüs Yayı.

“2004’teki geçiş sırasında bunu gördüğümde çok şaşırmıştım” diyor Williams College’tan astronomi profesörü Jay Pasachoff. “Venüs, Güneş üzerindeki hareketine başladıktan hemen sonra çevresinde parlak bir halka göründü.”

Çok kısa bir süre için gezegen ‘ateşten bir halka’ya dönüştü.

2004 yılındaki Venüs Geçişi sırasında gözlenen Venüs Yayı.

Telif Hakkı: André Rondi

Araştırmacılar şimdi bunun ne olduğunu anlayabildi. Arkadan Güneş tarafından aydınlatılan Venüs atmosferi, gezegenin bulutlarının üstündeki hava katmanlarından geçen güneş ışığını yansıttı. Böylece, teleskoplar ve uzay araçları tarafından görüntülenebilen bir ışık halkası oluşturdu.

Araştırmacılar, Venüs hakkında bir çok bilgiyi halkayı gözleyerek alabilirler. Üstelik bu, ikinci gezegen hakkındaki en büyük gizemlerden birini de aydınlatabilir.

“Venüs atmosferinin Dünya atmosferinden neden bu kadar farklı olduğunu anlayamadık.” diyor Paris Gözlemevi’nden (Observatoire de Paris) gezegen araştırmacısı Thomas Widemann.

2004 yılında gözlenen Venüs Yayı.

Telif Hakkı: Riccardo Robitschek ve Giovanni Maria Caglieris

Dünya ile Venüs’ün Güneş’e uzaklıkları birbirine yakın. Aynı basit maddelerden oluşmuş gezegenlerin büyüklükleri de birbirine çok yakın. Ama çevrelerindeki atmosfer tabakası çok farklı. Venüs’ün atmosferi, Dünya’nınkinden 100 kat daha yoğun ve gezegenin yüzey sıcaklığını 500 oCye kadar çıkaratabilecek kadar CO2 e gazına sahip. Gezegenin, sülfürik asitten oluşmuş bulutları 20 km kadar yüksekliğe erişebiliyor ve gezegenin çevresini 350 km/s hızla dolanabiliyor. Böyle bir ortama konan insan vücüdu parçalanacak, kuruyacak, boğulacak ve muhtemelen yanacaktır.

Gezegen araştırmacılarının büyük bir bölümünün Venüs’ün atmosferinin neden bu hale geldiği konusunda bir fikirleri yok.

“Daha kendi Dünya’mızı bile tam olarak anlayamayan modellerimiz ve araçlarımız, Venüs’ü açıklayamıyor.” diye belirtiyor Widenmann. “Venüs ile ilgilenmek aslında kendimizle ilgilenmektir.”

NASA’nın TRACE Uzay Aracı tarafından görüntülenmiş Venüs Yayı.

Telif Hakkı: J. Pasachoff, G. Schneider, L. Golub.

Venüs’ün en büyük gizemlerinden birisi de gezegenin süper dönüşü. Bütün atmosfer, gezegenin çevresini sadece 4 dünya gününde dönebiliyor. Dünya’nın ki ise 243 gün kadar. “Bu süper dönüşün dinamikleri, NASA’nın Pioneer Venüs ve Magellan, Rusya’nın Venera ve VEGA, ESA’nın Venüs Express görevlerinden sağlanan değerli bilgilere rağmen hala gizemini koruyor.”

İşte burada, Venüs Yayı işe dahil oluyor. Yayın parlaklığı, güneş ışınlarının yansıdığı Venüs’ün orta atmosferi olan mezosferinin sıcaklığı ve yoğunluğu hakkında bilgi veriyor. Bazı modellere göre, mezosfer süper dönüşün fiziği için bir anahtar. Yayın ışık eğrisini analiz ederek, araştırmacılar, bu kritik katmanın kutuptan kutba sıcaklığını ve yoğunluğunu tespit edebilirler.

2004 yılında yay ortaya çıktığında, görüntü araştırmacıları şaşırtmıştı, sonucu olarak da, gözlemlerinde, hızla değişen ışık halkasını yakalayıp analiz edemediler.

Ama bu sefer hazırlıklılardı. Pasachoff ve Widemann, birlikte, 5 Haziran 2012’de gerçekleşen olayı gözleyebilmek için uluslararası bir organizasyona giriştiler. “Dünya’daki farklı yerlere konumlanmış olan 9 koronografla yayı gözleyeceğiz.” diyor Pasachoff. “Gözlem sahalarının arasında Haleakala, Big Bear ve Sacramento Peak de var. Japonya’nın Hinode ve NASA’nın SDO Uzay Araçları da bilgi toplayacak.”

İlgili Bağlantılar:

• Venüs Geçişi (Venüs Geçişi hakkında daha detaylı bilgi)
• Venüs Geçişi – Video Haber (Venüs Geçişi hakkında daha detaylı bilgi)
• Venüs (Venüs gezegeni hakkında daha detaylı bilgi)

Kaynak: Science@NASA